Project

Manderheide

bloeiende heide
bloeiende heide op de Manderheide  Foto Nico Kloek
52.44576005805792, 6.843033908751081

Het Natura 2000-gebied Manderheide maakt deel uit van het grotere gebied Springendal – Dal van de Mosbeek. De natuur wordt op deze plek afgewisseld door agrarische akkers en weiden. De ingrepen in dit hele gebied zijn gericht op het herstellen en behouden van heidegebieden en de bijzondere natuur in de beekdalen. Het veelvoud aan eigenaren en belangen maakt het gebiedsproces niet gemakkelijk. Toch zijn er al verschillende stappen gezet, waaronder op de Manderheide.

Waar staan we op de Manderheide?

De werkzaamheden op de Manderheide bestaan uit drie fasen, waarvan Fase 1 in 2020-2021 is uitgevoerd. Er zijn grote stukken bos verwijderd om ruimte te maken voor heide, er zijn poelen voor de kamsalamander hersteld en aangelegd, houtwallen hersteld en opnieuw aangeplant, kiemende jeneverbessen beschermd en het gebied is ‘ingericht’ voor de komst van een kleine kudde heidekoeien.

“Het wordt niet één grote paarse vlakte maar een natuurlijk gevarieerd heidelandschap”
Ecoloog Mark Zekhuis

Wat staat er nog te gebeuren?

Fase 2 start rond half augustus 2022 en loopt door tot maart 2023. De werkzaamheden concentreren zich deze keer in het gebied tussen de Uelserweg en de klootschietbaan en langs de Duitse grens. Ook hier maakt bos plaats voor heide. De stobben (boomstronken) die achterblijven, worden verwijderd zodat de heide later goed maaibaar is. Na het kappen, frezen en zagen, wordt de strooisellaag (dit zijn gevallen en (half)verteerde naalden, takjes en bladeren) weggeharkt en de ‘kale’ bodem voorzien van een kalklaag. Het heidezaad dat nog in de bodem zit en zal gaan kiemen, krijgt daarmee een optimale start.

Excursie Natura2000

Ontdek de 'herstelde' Manderheide

De werkzaamheden op de Manderheide zitten erop en de eerste resultaten zijn veelbelovend. Meld je aan voor een speciale Natura 2000-excursie over de herstelde Manderheide. Kom en zie zelf waar de heide alweer volop kiemt, en welke andere bijzondere soorten er (weer) leven in dit heidelandschap op de stuwwal van Ootmarsum. Na twee succesvolle excursies hebben we nog een derde (en laatste) excursie gepland, namelijk op 24 juni. Er zijn nog een beperkt aantal plaatsen beschikbaar. Ga je mee?

Nieuwe poelen

Naast deze grootschalige werkzaamheden, wordt aan de oostkant van het gebied nog een klein maar zeer belangrijk ‘klusje’ gedaan. Hier komen nog twee nieuwe poelen voor kamsalamanders zodat de populatie op de Manderheide die in het Dal van de Mosbeek kan bereiken, en omgekeerd natuurlijk. Fase 2 eindigt met het plaatsen van nieuwe rasters en hekken in het gebied voor de heidekoeien, en twee extra menpoorten. Deze vind je op de kruising Streuweg/Uelserweg en Streuweg/klootschietbaan en is bestemd voor ruiters en koetsiers.

De uitvoering van fase 3 is voorzien in 2023-2024. Dan wordt een laatste stuk van het gebied - aan de oostzijde - geschikt gemaakt voor heideontwikkeling.

Nieuwe poel Manderheide
Nieuwe poel Manderheide  Foto Nico Kloek

Historisch landschap en uniek natuurgebied

De oudste tekenen van bewoning op de Manderheide stammen uit de prehistorie. Tussen 4.000 en 3.100 voor Christus vestigden zich er boerengemeenschappen die stukken bos in cultuur brachten. In de loop van de eeuwen daarna kreeg de Manderheide langzaam haar huidige verschijningsvorm: bos, heide, natuurakkertjes, jeneverbessenstruwelen en de bekende cirkels van Jannink. Er leven allerlei bijzondere planten en dieren, zoals het zeldzame vliegend hert, de kamsalamander en duivelsnaaigaren.

Het afwisselende heidelandschap van de Manderheide wordt bedreigd door verdroging, verzuring en stikstofneerslag. De heide is zo versnipperd en klein geworden dat ze - zonder ingrijpen - volledig zal verdwijnen. De Natura 2000-werkzaamheden hebben als doel de Manderheide weer robuust en vitaal te maken. Daarvoor gebeuren de volgende dingen:

  • uitbreiden van de totale heideoppervlakte
  • verbinden van de bestaande stukjes heide
  • verjongen van het jeneverbesstruweel
  • ontwikkelen van schraal grasland
  • uitbreiden van blauwgraslanden
  • versterken van de populaties van het vliegend hert en de kamsalamander

Schakel marketing cookies in om deze content te tonen

Voor video's maken we o.a. gebruik van YouTube. YouTube plaatst cookies voor het weergeven van relevante video's.

Cookie-instellingen

Inrichtingsplan Natura 2000 Manderheide

In 2017-2018 is is het inrichtingsplan in goed overleg uitgewerkt met alle direct betrokken partijen, waaronder een groot aantal particuliere grondeigenaren. Nadat het concept plan was opgeleverd, ontstonden er bij bewoners in de omgeving zorgen over het plaatsmaken van bos voor heide. Het definitieve inrichtingsplan is vervolgens aangepast. De werkzaamheden worden niet in één keer, maar in drie fasen uitgevoerd. En er worden niet meer ingrepen gedaan dan de strikt noodzakelijke om de Natura 2000-doelen te behalen. Monitoren en meten van de effecten moet dit in de toekomst duidelijk maken.

Waarom zaagt Landschap Overijssel in Natura 2000-gebieden bomen om, terwijl in de strijd tegen klimaatverandering iedere boom telt?

Vliegend hert Mark Zekhuis

Vliegend hert

Het zeldzame en kwetsbare vliegend hert dankt zijn naam aan de enorme kaken - in de vorm van een ‘gewei’ - van het mannetje. De keversoort lijkt op de Manderheide, een van de weinige plekken in Nederland waar hij nog voorkomt, toe te nemen. Het vliegend hert huist bij voorkeur in eikenhakhout. Singels met eikenstruweel blijven daarom intact en worden waar mogelijk versterkt.

Wit gevelkte orchis

Holtsuze

De bron en de kleiachtige bodem in de Holtsuze zijn ideaal voor blauwgras en andere bijzondere ‘heischrale vegetatie’ die bij een vitaal heidelandschap hoort. De waterhuishouding in de Holtsuze wordt daarom goed beschermd. Ook bij de Galgenberg liggen kleilagen aan de oppervlakte die geschikt en geselecteerd zijn om te ‘verschralen’.

Kamsalamander

Kamsalamander

De kamsalamander heeft het in vrijwel heel Europa moeilijk. Op de Manderheide en in het Dal van de Mosbeek leven meerdere kleine populaties. Door tussen deze gebieden een ‘parelsnoer’ van poelen aan te leggen, kunnen beide groepen elkaar bereiken waardoor hun overlevingskansen sterk toenemen.

Heidekoe

Heidekoeien

Op de Manderheide lopen jaarrond inmiddels vier – er is ondertussen een stierkalfje geboren – heidekoeien. De grazers maken, samen met een schaapskudde, deel uit van het beheerplan voor de heide. De dieren eten jonge boompjes en grassen en veranderen de begroeiing van het gebied waar ze lopen. Ook verspreiden ze voedingsstoffen via hun ontlasting en nemen ze zaden mee in hun vacht, die er ergens anders weer uit vallen. Hun mest is niet schadelijk. Alles wat ze aan voedsel vinden en opeten, en weer uitpoepen, was er al. Ze voegen dus geen ongewenste voedingsstoffen toe.

Schakel marketing cookies in om deze content te tonen

Voor video's maken we o.a. gebruik van YouTube. YouTube plaatst cookies voor het weergeven van relevante video's.

Cookie-instellingen

Schakel marketing cookies in om deze content te tonen

Voor video's maken we o.a. gebruik van YouTube. YouTube plaatst cookies voor het weergeven van relevante video's.

Cookie-instellingen
LO04990

Raatakkers

De Manderheide herbergt talloze cultuurhistorischen resten. Bijvoorbeeld raatakkers, ook wel Celtic fields genoemd. Door de Natura 2000-werkzaamheden kwamen niet eerder ontdekte, zeer omvangrijke complexen aan het licht. Nergens in Nederland liggen zoveel prehistorische akkers bij elkaar als hier. Op de kleine, vierkante, omwalde akkers begonnen boeren rond 800 voor Christus primitieve graansoorten te verbouwen. Langs de Uelserweg zijn er een aantal ‘hersteld’ en opnieuw in gebruik genomen.

Manderheide Nico Kloek

Veldspieker

Na het plaggen van een stuk voormalig bos ontdekte de archeoloog die de Natura 2000-werkzaamheden op ‘verdachte’ plekken begeleidt, een verkleuring in de bodem. Het bleken inderdaad de fundamenten van een veldspieker – een schuurtje op palen voor graanopslag – te zijn. Spannend, want dan kan de boerderij waar de veldspieker bij hoorde niet ver weg zijn.

Manderheide, grafheuvel

Grafheuvels

Liggend op zijn zij, met opgetrokken knieën en zonder voeten… Zo is in één van de grafheuvels op de Manderheide de Man van Mander aangetroffen: een silhouet van een begraven man. Door de Natura 2000-werkzaamheden kwamen er nog veel meer grafheuvels ‘boven water’, die voorheen verscholen lagen tussen de bomen.

Steun Het Overijssels Natuurfonds!

Maak Overijssel groener en gezonder. Al vanaf €7,50 bescherm jij één vierkante meter natuur.

Help mee!