Het Aamsveen is één van tien Natura 2000-gebieden die Landschap Overijssel beheert. Deze gebieden vervullen in onze provincie een sleutelrol in het tegengaan van een nóg grotere achteruitgang van de biodiversiteit. Ze staan vol bijzondere, en tegelijkertijd kwetsbare natuur.
Afronding eerste fase
In 2021-2022 zijn de eerste maatregelen in de laggzone – het overgangsgebied tussen het hoogveen en de stuwwal, waar ook de Glanerbeek doorheen stroomt - uitgevoerd. De werkzaamheden in het hoogveen zijn nog niet gestart, in afwachting van financiering door Europa. Samen met de Duitse partners heeft de provincie Overijssel een LIFE-subsidie aangevraagd. Dit subsidieprogramma is bedoeld om Europees milieu-, energie- en klimaatbeleid te realiseren. Natuur en biodiversiteit is één van de speerpunten.
Waar staan we in het Aamsveen?
In de hele laggzone is selectief - veelal jong - bos verwijderd om ruimte te maken voor de ontwikkeling van heischraal grasland en blauwgrasland. De boomstronken zijn daarna gefreesd en de bodem is geplagd óf geschraapt, afhankelijk van hoeveel humus erop lag. De Glanerbeek die voorheen te snel water afvoerde, is minder diep gemaakt waardoor er meer water langer in het gebied blijft. Ook zijn oude sloten en greppels gedempt en zijn er veendammen verwijderd.
In de Glanerbeek is een vistrap aangelegd. Soorten als kwabaal, serpeling, kopvoorn, winde en beekprik kunnen daardoor in november, december en januari stroomopwaarts trekken. Bijna alle hoger gelegen dekzandruggen in het gebied zijn weer hersteld. In het verleden zijn ze doorgraven. Er staan nu tijdelijke rasters omheen om de nog maagdelijke zandvlaktes te beschermen, zodat ze snel kunnen begroeien en weer opgaan in het landschap.
Samenwerken over de grens
Het Aamsveen vormt landschappelijk, ecologisch en hydrologisch één geheel met het Duitse Amtsvenn-Hündfelder Moor. Fundamenteel hoogveenherstel kan daardoor niet zonder internationale samenwerking. Dat betekent overleggen, afstemmen, een gezamenlijke aanpak bepalen en waar nodig cultuurverschillen overwinnen. De belangrijkste Duitse partners zijn eigenaar/beheerder Biologische Station Zwillbrock, lokale en regionale overheden en private belanghebbenden. De Ecohydrologische systeemanalyse Aamsveen brengt de samenhang tussen het Nederlandse en het Duitse deel van het hoogveen aan het licht: het gaat om één systeem. Bekijk hem hier:
Vispassage
De nét nieuwe vispassage in de Glanerbeek kreeg het in februari 2022 meteen zwaar te verduren. Té zwaar, bleek na de extreme hoeveelheid neerslag die viel en tweemaal tot zeer hoge waterstanden en stroomsnelheden leidde. De nieuwe taluds waren nog onvoldoende begroeid en daardoor ook onvoldoende stabiel om het vele water aan te kunnen. De Glanerbeek kolkte eromheen en eroverheen. Intussen is de vistrap weer hersteld. Eigenaar Waterschap Vechtstromen verwacht dat de oevers na het groeiseizoen 2022 robuust genoeg zijn om volgende waterpiek(en) te kunnen doorstaan.
Wat staat er nog te gebeuren?
Eind augustus worden nog wat laatste werkzaamheden afgerond, waaronder het ontgraven van een slenk en het strooien van kalk en steenmeel op de geplagde delen. Daarna is het hoogveen hopelijk snel aan de beurt. Na een positief besluit over de LIFE-aanvraag is er ongeveer een jaar nodig om de werkzaamheden samen met de Duitse partners voor te bereiden. De uitvoering in het hoogveen kan dus op zijn vroegst in 2023/2024 van start. Het werk duurt in dat geval tot 2028.
“Kalk en steenmeel geven de mineralenbalans in de bodem een extra impuls en de beoogde heischrale vegetatie nét een kleine voorsprong. Deze stoffen die we toevoegen zijn grotendeels verdwenen. ”
Ruig en weids
Door de ingrepen in de laggzone vormt dat gebied visueel inmiddels veel meer één geheel met het hoogveen. Net als vroeger. Het landschap oogt daardoor nu al ‘ruiger’ en weidser.
Wat zijn de bedreigingen van het Aamsveen?
Laggzone
- de heischrale graslanden en blauwgraslanden worden bedreigd door verzuring en verdroging
- de elzenbroekbossen worden bedreigd door verdroging en door incidentele overstromingen met (veel) te voedselrijk water uit de Glanerbeek
Hoogveen
- het oppervlaktewatersysteem verliest water, zowel in Nederland als in Duitsland
- delen van het hoogveen zijn 'lek' en er blijft regenwater in staan
- de grondwaterstanden zijn te laag voor actieve hoogveenvorming
- veenvorming en ontwatering op Duits grondgebied speelt hierin een belangrijke rol
Grond- en regenwater
Water speelt in het Aamsveen een zeer belangrijke rol. Maar het gaat niet overal om hetzelfde water. In de laggzone draait het om grondwater. In het veen gaat het juist om regenwater. Het probleem in beide delen is wel gelijk: er is een tekort aan het juiste water. Hoe zit dat met water?
Typisch Aamsveen
Er woonden in de prehistorie al mensen in het gebied dat we nu Aamsveen noemen. Tot aan het begin van de bronstijd aan de rand van het Aamsveen, daarna – in de ijzertijd - lijkt het alsof de bewoners zich hoger op de stuwwal van Enschede terugtrokken. Turfwinnen in het gebied gebeurde vanaf de middeleeuwen structureel. In de loop van de 18de eeuw verdeelden en verkavelden de boeren rond Enschede het Aamsveen. Hierna volgde een periode van intensieve ontginning, tot in het nabije verleden. Boeren baggerden op hun eigen percelen nat veen en drogen het op kluundellen die de naam droegen van de boerderij waar ze bij hoorden. Deze werkwijze komt nergens anders in Nederland voor en is typisch voor het Aamsveen.
Bodem vol verrassingen
Het Aamsveen is en blijft een ‘gebied met veel geheimen’: van bomkraters tot smokkelaarspaadjes en van kluundellen tot een vuilstort uit de jaren 80. Tijdens de werkzaamheden in de laggzone gaf de bodem weer nieuwe zaken prijs. Er kwamen twee oude waterputten aan het licht. Ze maken duidelijk dat het gebied vroeger open is geweest, en dat er op beperkte schaal vee werd gehouden. Onder een stuk bos kwam een onbekende kluundel tevoorschijn. En de turfstrooiselfabriek vlakbij de uitkijktoren blijkt groter dan gedacht. Er is weer nieuwe fundering tevoorschijn gekomen.
