Stichting Landschap Overijssel en het Overijssels Particulier Grondbezit zien kansen voor het versterken van landschapselementen in het Provinciaal Programma Landelijk Gebied (PPLG). Daarom doen wij in een brief de oproep aan Provinciale Staten (PS) om landschapsherstel als maatregel op te nemen in de zes gebiedsplannen van het PPLG. In dit nieuwsbericht lees je de inhoud van deze oproep aan PS.
10% groenblauwe dooradering
Landschapselementen vormen de groene en blauwe dooradering (GBDA) van het landschap. Houtwallen, singels, heggen, akkerranden, sloten en poelen verbinden natuurgebieden en bieden schuilplaats aan vogels, insecten en zoogdieren. Op 28 oktober jl. is het aanvalsplan Landschap aangeboden aan minister Van der Wal. Doel van het Aanvalsplan is 10% groenblauwe dooradering (GBDA) van het landelijk gebied te realiseren waarmee concreet wordt bijgedragen aan het vastleggen van CO2 en andere belangrijke maatschappelijke doelstellingen zoals biodiversiteitsherstel. Het Aanvalsplan wil ook nadrukkelijk bijdragen aan het toekomstperspectief voor de landbouw en het landelijk gebied als geheel. Wij hebben een presentatie gehouden bij de aanbieding van het aanvalsplan. Daarin hebben we benadrukt dat Overijssel in startblokken staat en graag invulling geeft aan de GBDA. De verwachting is dat in het landelijke transitiefonds Landelijk Gebied middelen beschikbaar komen voor de realisatie van de 10% groenblauwe dooradering. Het aanvalsplan is opgesteld door partijen verenigd in Stichting Deltaplan Biodiversiteitsherstel. Deze coalitie bestaat uit een brede selectie van maatschappelijke organisaties, provincies, waterschappen en bedrijven. Ook LTO is hier en een onderdeel van. LTO heeft haar steun voor het aanvalsplan Landschap ook uitgesproken.
Verdienmodel boeren
Het bieden van een duurzaam toekomstperspectief voor de agrarische sector is één van de centrale doelen in de Overijsselse 3x3 aanpak. Aanleg en beheer van landschapselementen kan een mooi onderdeel zijn van een nieuw duurzaam verdienmodel. Agrariërs en grondeigenaren die uitvoering geven aan de GBDA moeten hiervoor een goede beloning krijgen met langjarige zekerheid. Aan de voorkant gaat het om de aanleg van de GBDA en, indien van toepassing, de afwaardering van de ondergrond. Vervolgens gaat het om jarenlange zekerheid van een goede vergoeding voor het beheer. De realisatie van de GBDA als betaalde ecosysteemdienst draagt bij aan een duurzaam toekomstperspectief voor de agrariërs. Wij merken dat er veel animo is bij agrariërs om met de groenblauwe dooradering aan de slag te gaan. Vanuit ons dagelijks werk en contacten merken we dit, maar ook zijn er bij zowel de Stichting Groene en Blauwe Diensten Overijssel, en de gelijksoortige stichtingen1 , en de Agrarische Collectieven wachtlijsten
Landschapselementen en stikstofemissie
Onder druk van de landbouwintensivering hebben veel oude landschapselementen plaats moeten maken voor grasland. Het creëren van zo veel mogelijk mestplaatsingsruimte werd (en wordt!) gestimuleerd met GLB-premies uit pijler 1. De ambitie van 10% GBDA geeft mogelijkheden om hier verandering in aan te brengen. Wanneer er bijvoorbeeld op de rand van een agrarisch perceel een nieuwe houtwal van 10 meter breed wordt aangelegd kan deze strook niet meer bemest worden. Dit levert een direct emissiereductie op. Als er een alternatief verdienmodel tegenover staat met langjarige zekerheid biedt dit kansen voor de verduurzaming van de agrarische sector.
Landschapselementen en stikstofdepositie
Naast de beperking van stikstofemissie door de aanleg van nieuwe landschapselementen, zijn landschapselementen in staat stikstof in te vangen waardoor het niet verder verspreid wordt naar de omgeving. In opdracht van Proeftuin Natura 2000 Overijssel is in 2015 een studie door Alterra Wageningen UR uitgevoerd. Hieruit blijkt dat, bij een slimme positionering, landschapselementen een positief effect hebben op de vermindering van ammoniakdepositie in natuurgebieden.
Bomen op het melkveebedrijf
Bomen en koeien zijn daarnaast ook gewoon een goede combinatie. In een recente publicatie van CLM en Probos wordt aangegeven dat bomen een direct voordeel geven voor de koeien. De bomen en struiken geven bijvoorbeeld schaduw in de wei, waardoor de koeien minder last van hittestress hebben en hun welzijn verbetert. De publicatie is hier te vinden.
Klimaatadaptatie en waterkwaliteit
Gronden met landschapselementen houden beter vocht vast dan gronden zonder deze landschapselementen. Die regulerende werking is bijvoorbeeld nuttig in tijden van droogte. Dat geldt met name voor sloten en natuurvriendelijke oevers, mits op de goede wijze aangelegd en beheerd. Juist in gebieden waar het belangrijk is om water vast te houden, zoals de relatief hoge zandgebieden, is dit van belang.
CO2
Houtige landschapselementen leveren een bijdrage in het vastleggen van koolstof. Zo bedraagt de CO2-vastlegging van een houtwal in de vorm van biomassa gedurende de eerste 10 jaar na aanplant gemiddeld 4,6 ton/ha/ jaar en de jaren daarna 9,1 ton/ha/jaar (VBNE factsheet, 2020). Goed beheer van landschapselementen kan ook zorgen voor een verantwoorde biomassastroom. Dit blijkt onder andere uit het project ‘Klimaatslim Landschapsbeheer’. Klik hier voor meer informatie.
Leefbaarheid platteland
Ook behoud en versterking van de leefbaarheid is een centraal doel van de Overijsselse 3x3 aanpak. Het landschap vormt het decor van waar we wonen, werken en recreëren. De versterking van de schoonheid van het landschap geeft ons een gevoel van thuiskomen en draagt bij aan de lokale identiteit. Hierdoor kan landschapsversterking bij de stikstofmaatregelen een belangrijke rol spelen om de leefbaarheid van het landelijk gebied te versterken.
Instrumentarium gereed
In Overijssel hebben we een historie in het belonen van agrariërs, en andere grondeigenaren, voor de aanleg, herstel en beheer van landschapselementen. Jarenlang hebben we gewerkt met de Groene en Blauwe Diensten. Dit is een succesvolle aanpak, waarvan nog steeds vele contracten actueel zijn met grondeigenaren. Het systeem van Groene en Blauwe Diensten met diverse landschapsfondsen is nog actief en kan goed ingezet worden voor de huidige ambitie. Een snelle start kan dus worden gemaakt! Zie ook de website van Stichting Groene en Blauwe Diensten Overijssel.
Landschapsherstel in de gebiedsplannen
Wij zien een grote meerwaarde van landschapselementen en de meerwaarde die het heeft voor de opgaven waarvoor we staan. We zien landelijk mogelijkheden voor de financiering via het transitiefonds Landelijk Gebied. Als we dit willen benutten dan moeten we de ambitie om de 10% groenblauwe dooradering opnemen in de gebiedsplannen en het Provinciaal Plan Landelijk Gebied. Hiermee kunnen we een beroep gaan doen op middelen uit het transitiefonds.
