Op de glooiende gestuwde hoogtes in het gebied rond het dal van de Mosbeek hebben mogelijk tientallen grafheuvels gelegen. Minstens 14 daarvan zijn nog zichtbaar in het landschap. Het merendeel van deze grafheuvels ligt in een rij, mogelijk langs een oude prehistorische weg. Via vervolgonderzoek ontdekken we wellicht nog meer grafheuvels in Overijssel en over het leven van onze voorouders. Een verhaal over de laatste rustplaats langs de Mosbeek.
Grafheuvels herkennen
Voor de grote ruilverkaveling van de jaren ’50 waren veel grafheuvels nog duidelijk zichtbaar in het landschap. Onderzoekers hebben destijds veel locaties van grafheuvels in kaart gebracht. Tegenwoordig worden de meeste grafheuvels via een hoogtekaart opgespoord. Echter zodra een gebied ontgonnen is, zijn grafheuvels op de hoogtekaart niet meer zichtbaar. Met wat geluk worden ze nog aangetroffen als grondsporen tijdens een archeologische opgraving. Maar wanneer ze niet worden opgegraven, verdwijnen ze in vergetelheid.
Wat is er nog zichtbaar in het landschap van nu?
Het enige waaraan je tegenwoordig een grafheuvel kunt herkennen, is een heuveltje van soms nog geen tientallen centimeters hoog. En natuurlijk zijn niet alle heuveltjes in het landschap grafheuvels. De afgelopen eeuwen zijn er om verschillende redenen heuvels opgeworpen. Ook zijn er gebieden waar heuvels op een natuurlijke manier ontstonden, bijvoorbeeld door zandverstuivingen. De meeste nog zichtbare grafheuvels vind je in bossen en op heidevelden. In agrarische gebieden zijn grafheuvels veelal verwijderd tijdens de ontginning waardoor alleen nog resten onder de grond aanwezig zijn, vaak ook nog beschadigd door het ploegen.
Onderzoek naar grafheuvels
Voor het archeologisch opgraven van een grafheuvel wordt vaak de ‘kwadrantenmethode’ toegepast. Dit is een methode waarbij vier walletjes blijven staan en de rest van de grafheuvel in vlakken van enkele centimeters per keer wordt afgegraven tot op de ‘schone’ grond (waar mensen niet hebben gegraven). Aan de hand van de walletjes kunnen vondsten en sporen van eventuele eerder onderzoek worden gekoppeld. Hierdoor krijg je een duidelijk beeld van de opbouw van een grafheuvel en de ouderdom van de graven en vondsten. Grafheuvels geven ons een inkijkje in het leven van onze voorouders. We leren hoe de mensen van toen hun doden begroeven, maar ook hoe zij hun directe omgeving inrichtten. De locatie van een grafheuvel in het landschap, vertelt ons iets over de plek die onze voorouders aan hun doden gaven.
Dodenlandschap
Veel van de grafheuvels liggen op hogere plekken in het landschap, vaak op dekzand koppen of beekruggen. In het dal van de Mosbeek liggen ze op ruggen van opgestuwde grondlagen. Zeker 12 van de grafheuvels liggen hier in een lijn in het landschap, mogelijk langs een oude prehistorische weg. Deze grafheuvelrij loopt zelfs nog door richting Vasse. In het algemeen kun je stellen dat grafheuvels in het ‘dodenlandschap’ van toen op prominente plekken lagen. De grafheuvels waren destijds nog duidelijker in landschap zichtbaar door een krans van palen. Die stonden rondom de grafheuvels, om het graf te markeren en dienden ook als toegang naar het graf.
“De locatie van een grafheuvel in het landschap, vertelt ons iets over de plek die onze voorouders aan hun doden gaven.”
