De lila-witte kleur van de waterlobelia op de oevers van de vennen, glooiend heidelandschap met alle soorten heide die er in Nederland te vinden zijn, de gloed van blauwe knoop en blauwe zegge in het blauwgrasland. Dat is de pracht van het Natura 2000-gebied Bergvennen & Brecklenkampse Veld. Helaas staat deze unieke natuur onder druk. Het gebied is op veel plekken te droog en het water in de vennen is te zuur. De waterlobelia en veel andere soorten kunnen daar niet tegen.
Tweede ronde natuurherstel Bergvennen & Brecklenkampse Veld gestart
In de eerste ronde natuurherstel (2021) hebben we in de Bergvennen een deel van de verdampende naaldbomen weggehaald. Het dichte naaldbos in het gebied is omgevormd naar een boomheidelandschap, waar bomen en heide elkaar afwisselen. Juli 2022 zijn we begonnen met de tweede ronde natuurherstel. Ditmaal gaan we ook aan het werk in het Brecklenkampse Veld. We werken er aan robuuste en weerbare natuur die ook in de toekomst behouden kan blijven. In de Bergvennen & Brecklenkampse Veld doen we dit voornamelijk door het watersysteem te versterken.
Natter en soortenrijker door weghalen naaldbomen
Op de dekzandruggen in het gebied staan veel oude naaldbomen. Naaldbomen verdampen relatief veel meer grondwater dan loofbomen en dragen daardoor bij aan de verdroging van het gebied. Daarom halen we deze naaldbomen, ongeveer tien hectare, weg. Wanneer we hiermee klaar zijn, planten we gebiedseigen soorten loofbomen en struiken terug zoals wilg, lijsterbes en vuilboom. De variatie maakt het gebied soortenrijker en hier genieten straks de insecten en vogels, zoals de grauwe klauwier, lijsters, maar ook de grote weerschijnvlinder en wilde bijen, volop van.
Heidekoeien
Om te voorkomen dat het boomheidelandschap dicht groeit met jonge boompjes, worden onder andere heidekoeien ingezet. Dit zijn koeien die van oorsprong thuishoren op de heide en goed kunnen leven met een minder voedselrijk dieet. Aankomend najaar plaatsen we de rasters om de koeien op de juiste plek te houden. Ondertussen zoeken we naar een geschikt groepje koeien. Dit kan trouwens nog wel even duren, want er zijn niet veel heidekoeien in Nederland.
Gebiedsproces
Om het kwetsbare gebied duurzaam te beschermen, redden we het niet met alleen natuurherstel binnen de grenzen van het natuurgebied. Ook in het landbouwgebied rondom de Bergvennen & Brecklenkampse Veld zijn werkzaamheden nodig. Hier moeten bijvoorbeeld sloten ondieper worden gemaakt en oude slenken uitgegraven. Op termijn wordt ook dit gebied natuurlijker en ontstaat een groot aaneengesloten natuurgebied. Dit maakt kwetsbare planten en dieren weerbaarder voor de toekomst. Deze maatregelen worden nauwkeurig bepaald in een gebiedsproces waarin met allerlei betrokken partijen wordt bekeken wat precies nodig is en hoe dit uitgevoerd gaat worden. De gemeente Dinkelland is hier, in opdracht van de provincie Overijssel, projectleider van.
Herstel van de waterhuishouding
Voldoende water van precies de juiste kwaliteit, dat is de uitdaging voor Bergvennen & Brecklenkampse Veld. Daarom verbeteren we de waterhuishouding in het gebied. We zorgen ervoor dat meer water het gebied instroomt en dat het water beter wordt vastgehouden. Ook verbeteren we de unieke kwaliteit van het water in de vennen, dat bestaat uit regenwater met een klein beetje grondwater.
Het gebied heeft te maken met verdroging. Het Nederlandse watersysteem is ingericht op vroegere tijden met regelmatige regen, die snel afgevoerd moest worden. Nu we vaker lange droge periodes hebben, willen we het water langer vasthouden. Om de bijzondere samenstelling van het water in de vennen te behouden, is het nodig dat het gebied in de winter zeer nat is en in de zomer gedeeltelijk droogvalt. Met onder andere stuwtjes kunnen we dit regelen.
Het belang van grondwater
Grondwater is ontzettend belangrijk voor de vennen in de Bergvennen & Brecklenkampse Veld, omdat het zorgt voor een bijzondere waterkwaliteit. De vennen worden ook wel ‘zeer zwakgebufferde vennen’ genoemd. Dit houdt in dat de vennen gevuld zijn met zuur regenwater. Maar vanuit de bodem stroomt in de wintermaanden een klein beetje basisch (kalkrijk) grondwater in. Dit voegt mineralen toe, waardoor het water minder zuur wordt. Die verhouding tussen regenwater en grondwater maakt de vennen bijzonder. Ze bieden precies de waterkwaliteit waar bijzondere plantensoorten, zoals de waterlobelia, van houden. Nergens in Noordwest-Europa groeien zoveel waterlobelia’s als hier; bijna een miljoen.
In het Brecklenkampse Veld vormt het grondwater in de winter een buffer net onder de oppervlakte. Daardoor zie je hier de blauwgraslanden met soorten als gevlekte orchis, vleeskleurige orchis, blauwe zegge, blauwe knoop en klokjesgentiaan. Ook staat hier het plantje tormentil, waar de unieke aardbeivlinder op afkomt.
