Dedemsvaart: Toen & Nu (3, 8 of 10 km)

Streekmuseum 'De Kalkovens'

Toegang tot het streekmuseum wanneer het witte ophaalbrugje is neergehaald. Wandel over het terrein langs de drie kalkovens naar de museum-ingang van de Historische Vereniging Avereest (HVA). Welkom, we laten jou/jullie graag zien wat we zoal te bieden hebben.

Lees meer over het museum

Geschiedenis Dedemsvaart, turf

In de omgeving van Dedemsvaart werd vroeger veel turf (gedroogd veen) gewonnen. De plaats is vernoemd naar Baron Van Dedem die een gelijknamig 40 km lang kanaal liet graven tussen Hasselt (Ov) en Ane (Dr).

Nog meer geschiedenis (HVA)

Langs het kanaal ontstond tussen 1811 - 1820 een veenkolonie: het begin van het dorp Dedemsvaart. Dedemsvaart behoort tot de streek Avereest, waar ook Balkbrug en Oud Avereest bij horen. Sinds de gemeentelijke fusie van 2001 hoort Avereest bij de gemeente Hardenberg.

Historie gemeentegrenzen

Streekmuseum 'De Kalkovens'

In Nederland waren begin 19e eeuw op ruim 100 locaties schelpkalkovens in gebruik. Na WOII ging het slechter met de ovens. Belangrijkste oorzaak was de toenemende import van goedkopere kalk uit steengroeven en de opkomst van de cementindustrie. Tegenwoordig is de kalkoven in Dedemsvaart een museum.

Kalkovens in Nederland

Telescopische Gashouder

De gashouder van Dedemsvaart, een zogenaamde natte telescopische gashouder, werd in 1932 gebouwd en deed dienst tot 1987. Gashouders zijn reservoirs waarin gas werd opgeslagen om later naar particulieren en bedrijven te worden getransporteerd. De gashouder is nu het Vestzaktheater.

Gashouder Podium Dedemsvaart

Routes Landschap Overijssel

2018: Ter gelegenheid van het 200 jarig bestaan van de gemeente Avereest werd er door een gelegenheidsgroep twee HVA routes tussen Oud Avereest en Ommerschans in de gemeente Hardenberg door Landschap Overijssel gepubliceerd. Link: kies één van de routes die starten bij het bezoekerscentrum De Wheem

Routes Landschap Overijssel Bezoekerscentrum De Wheem

Aanleg Ommerkanaal

Rond 1865 werd het Ommerkanaal aangelegd als zijkanaal van de Dedemsvaart. Het kanaal werd geschikt gemaakt voor vaartuigen zoals de zomp (platbodem) en de praam (foto). Eind 19e eeuw werd het kanaal verbreed voor schepen tot 80 ton.

Gebruik Ommerkanaal

In de periode 1920-1925 nam het gebruik van het Ommerkanaal flink af: in de zomermaanden was het kanaal ondiep en daardoor slecht te bevaren. Daarom werd het kanaal in de jaren '50 uitgebaggerd. Uiteindelijk is het Ommerkanaal sinds 1964 gesloten voor scheepvaart.

Lees meer over de scheepvaart

Kinderboerderij Dekibo

Als u met de kinderen bent, dan kunt u even een pauze nemen bij deze kinderboerderij. Meer informatie en de openingstijden, zie onderstaande link.

Scheepvaart op de Langewijk

Druk scheepvaartverkeer was er op de Langewijk tot de jaren '70 richting de plaats Ane. Op de foto: links de Kalkwieke richting Kalkovens, kwekerij Ramaker, een pand met de zeven linden en op de achtergrond de RK Kerk St. Vitus nabij het bruggetje.

Scheepswerven in Dedemsvaart

Historie Lange Wijk

Baron Van Dedem startte in 1812 met het graven van een dwarswijk; het kreeg de naam Lange Wijk. (Foto: de eerste brug in Dedemsvaart.) Hiermee gaf Baron Van Dedem een belangrijke impuls aan de plaatselijke economie van 't veendorp Dedemsvaart. De huidige Langewijk werd gedempt rond 1970.

Over 'wijken' en 'bruggen'

Ontstaan gemeente Avereest

Na het koninklijk besluit in 1815, kwam pas in 1818 de zelfstandige gemeente Avereest tot stand. Deze kende tot 1852 samen met de gemeente Nieuwleusen één en dezelfde burgemeester. Toen in 1837 het dorp Dedemsvaart bij gemeente Avereest werd gevoegd, verhuisde de secretarie naar Dedemsvaart.

Geschiedenis raadhuis Avereest

In 1862 vond een openbare aanbesteding plaats voor de bouw van eigen gemeentehuis. Er werden heel wat eisen gesteld in het bestek. Zo werd ondermeer een verdiepingsloos pand, onder een schilddak, bestaande uit een voor- en achtergedeelte gevraagd.

Het resultaat werd op 15 april 1863 onthuld. Bron: monumenten in de gemeente Hardenberg.

Eerste echte Raadhuis

Molstraat 1: Op deze locatie staat nog steeds het eerste Raadhuis van Avereest, een gemeentelijk monument. Het pand is het enige gemeentehuis dat door de gemeente Avereest zelf is gebouwd.

In 1917 werd villa Teunissien Dina, Moerheimstraat 144, aangekocht. Het tweede gemeentehuis. Het pand huisvest tegenwoordig een muziekhuis, theater.

Ontwikkeling Avereest (link)

Marktplein rond 1905 / 1942

Het Marktplein met op de achtergrond de Joodse synagoge. In de WO II moesten onze (voor)ouders ten bate van de Duitse bezetter op deze plek hun rijwielen inleveren. Indien ze konden aantonen dat ze hun fiets echt niet konden missen, kon vrijstelling van inlevering worden aangevraagd.

1993 onthulling Joods monument

Roberta Spier ontkwam, met nog drie andere Joodse inwoners uit Avereest, uit de deportatie in oktober 1942 naar de vernietigingskampen Auschwitz, Sobibor en Treblinka. Roberta Spier was één van hen. Zij onthulde in 1993 de liggende rode granieten gedenksteen in de vorm van een Davidster.

Joods monument / synagoge

2021 Stolpersteine geplaatst

Tachtig jaar later worden ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de Holocaust een even zoveel Stolpersteine geplaatst in Dedemsvaart en Balkbrug. Beide plaatsen behoorden voor het millenniumjaar 2001 tot de gemeente Avereest, hedendaags gemeente Hardenberg.

Herinnering aan Joodse familie QR code Stolpersteine (link)

Deze vlindertuin bezoeken?

De aanleg van de vlindertuin binnen het complex van de volkstuinvereniging Avereest werd vanaf het jaar 2016 bijzonder veelzijdig, waaronder oude rassen aan fruitbomen. Geniet ervan (gratis) vanaf de maand mei tot in oktober. Vriendelijk, doch dringend verzoek, blijf wel op de houtsnipperpaden!

Tuinvereniging Avereest (link)

Millenniumbos en Tijdpad

De Overijsselse gemeente Avereest, waaronder het veendorp Dedemsvaart valt, heeft in het millenniumjaar 2000 een bos met een historisch 'Tijdpad' aangelegd. Het tijdpad in het zuiderbos verbeeldt de geschiedenis van Avereest met o.a. speelobjecten en informatiepunten. Klik op de link

Ruimtewerking Avereest

Speelmogelijkheden zuiderbos

Een van de speelobjecten is een herinnering aan de winnaar van de extreem barre Elfstedentocht van 1963, Reinier Paping (1931), de man die oorspronkelijk uit Dedemsvaart kwam.

Nog meer buitenactiviteiten

Zwembad De Kiefer

Na het wandelen/fietsen nog even zwemmen? Dat kan bij zwembad De Kiefer, zie link voor openingstijden. NB: het bad is rolstoel-toegankelijk en er is een invalidentoilet. Klik op de link voor de recente openingstijden.

Zwembad De Kiefer

Project insectenhotel

Het insectenhotel: een project van Hillie Waning-Vos in samenwerking met schooljeugd. Meer hierover lezen? Loop naar de informatieborden van Landschap Overijssel over het Toen en Nu.

Kunstwerk 'Koppel zwanen'

Naast 'De Kiefer' zicht op de waterplas Kotermeerstal en het kunstwerk van Chris Weijenberg 'Landende zwaan en Koppel zwanen'. Bouwjaar 1998. Open de link.

Kunstwerken in Hardenberg

C I Love You (Het Konijn)

Een kunstwerk van Albert Dedden en Paul Keizer. Dit kunstwerk van brons kent vele betekenissen en verwijzingen, onder andere naar de afgegraven turf. Op het omheinde terrein rond het kunstwerk lopen schapen.

C I Love You - (Het Konijn)

Zandwinningsplas

Waar ooit de volkstuinen lagen aan de Zaaimanswijk, verscheen ruim voor het millenniumjaar 2000 een grote zandwinningsplas ten noorden van de Oostwijk (foto 1995) van ongeveer 13 ha., later Kotermeerstal genaamd. Ook op de foto: de Nieuwe Wijk met links de bebouwing Dedemsvaart Zuid.

Geschiedenis Kotermeerstal

Recreatieplas Kotermeerstal

Inmiddels is Kotermeerstal een fijne recreatieplas, voor o.a. zwemmen, voetballen, zeilen en picknicken met ruime speel- en zonneweiden en een breed strand. Voor de sportievelingen, een prachtig trimparcours genaamd 'De Koter'. Volg hiervoor de rode pijlen.

InDedemsvaart: Lees meer...

Weidevogelbescherning Avereest

De vrijwilligers zijn actief in de regio Hardenberg, Dalfsen, Staphorst en Ommen. Ook zijn er gebieden die de Overijsselse provinciegrens overschrijden naar Drenthe. Dit heeft ertoe geleid dat er vanaf 2005 samenwerking tot stand is gekomen met Landschapsbeheer Drenthe. Bekijk ook het infobord.

Lees meer over de weidevogels

Villa Arriërend

Aan het kanaal de Dedemsvaart staan meerdere monumenten, maar de nu witgepleisterde villa Arriërend is één van de oudste huizen van het veendorp Dedemsvaart en stond al, bij de invoering van het kadaster, op de kaarten ingetekend. Op de voorgevel, een heel bijzondere zonnewijzer.

Meerpalenroute in Dedemsvaart

Aan het Kanaal de Dedemsvaart staan een aantal meerpalen op de oever. Scan de QR code op een paal met je mobiel en beluister de historie. Meer weten over de plaatsing van deze 'meerpalen', open de link.

Interactieve Meerpalenroute

Tuinen van Mien Ruys, nr. 84

In 1888 startte Bonne Ruys in Dedemsvaart een kwekerij. Bonne’s dochter, Mien, was al jong geïnteresseerd in het ontwerpen en beplanten van tuinen met vaste planten. Tien van de dertig tuinen, aangelegd door Mien Ruys, zijn nu aangewezen als beschermd monument.

Recente openingstijden tuinen

Rijksmonument

In tal van boeken beschreef Mien Ruys haar opvattingen over het ontwerpen, beplanten en onderhouden van tuinen. In een periode van ruim 70 jaar nam ze proeven die steeds weer nieuwe en interessante tuinen opleverden. Heel bekend is bijvoorbeeld het gebruik van spoorbielzen in tuinen.

Rijksmonument, zoek op plaats

Oorsprong Wisseling

De karakteristieke noordzijde van de Wisseling uit 1857 is nog altijd goed herkenbaar, alhoewel de brug (recht t.o. het hoekhuis) is verdwenen. Recht t.o. de Kalkwijk, nu Julianastraat, werd een zogeheten 'wisseling' (verbreding van een kanaal) aangelegd zodat schepen elkaar konden passeren.

Scheepswerf Peters

Tegenover de gedenknaald Baron van Dedem was ooit een scheeps(timmer)werf. In 1896 deed scheepstimmerman Hermanus Weener de werf over aan scheepsbouwmeester Johannes Gerhardus Peters. Peters was actief tot in 1965. Bij het dempen van de wijk werd de werf overgeplaatst naar Kampen.

Scheepswerf Peters (link)

Infobord Julianastraat 42

Julianastraat 42 diende vroeger als VVV-kantoor binnen de gemeente Avereest. Op het bord van de Historische Vereniging Avereest vind je informatie over de vroegere 'Kalkwieke' (de huidige Julianastraat).

Hist. Vereniging Avereest

De Groei, kunstwerk van beton

Beeldend kunstenaar Marie Louise Minke mocht in opdracht van de gemeente Hardenberg een kunstwerk maken. Het werd 'De Groei' en symboliseert de groei van Dedemsvaart.

De Groei, kunstwerk van beton

Monumenten aan De Dedemsvaart

Aan de Moerheimstraat zijn unieke 'vervenerswoningen' langs het kanaal De Dedemsvaart. Het huis op nummer 89 is ontworpen door de lokale architect Jacob Drenth. Een goed voorbeeld van een 'woonhuis' uit de jaren dertig.

Gemeente Hardenberg kent een grote verscheidenheid aan monumentale gebouwen, waaronder vele pareltjes aan architectuur in de voormalige gemeente Avereest, nu Dedemsvaart. Meer weten, bezoek het streekmuseum 'De Kalkovens' waar verschillende boeken ter inzage liggen.

Streekmuseum 'De Kalkovens'

Oorsprong Villa Dina

De kapitale villa werd in opdracht van de vervener B. Berends gebouwd. De eerste steen werd gelegd op 4 april 1877 (nog zichtbaar bij de oorspronkelijke hoofdingang). Het bouwplan wordt toegeschreven aan Jacobus Moll, gemeentearchitect in Hengelo.

Een sprong verder ...

De eerste eigenaren verkochten de imposante villa in 1896 aan Albert Brans en zijn vrouw Teunissien Dina Borgman. In de volksmond werd het al snel 'Villa Dina'. Op 3 oktober 1917 werd de eerste veiling gehouden tot verkoop van de villa met park. In 1918 volgde de verkoop aan de gemeente Avereest.

Wie herinnert zich Avereest?

'Villa Dina' hedendaags

Villa Dina diende 80 jaar als (tweede) gemeentehuis, maar werd in 2001 overbodig toen Avereest ging behoren bij de gemeente Hardenberg. In 2004 werd de villa een gemeentelijk monument. Een deel werd tot 2013 verhuurd aan de Rabobank. Sinds 2015 wordt Villa Dina gebruikt door Fellowship of Acoustics.

The Fellowship of Acoustics Lunchroom Dina's Fellows

Gemeentepark Avereest

Terrein voormalige gemeentehuis Avereest (2e): pas in de jaren dertig werd besloten om er een volwaardig 'wandelpark' van te maken. Het ontwerp: tuinarchitect Mien Ruys. In het park staan ook enkele Sequoiabomen. Bij de gemeentelijke herindeling in 2001 valt het terrein onder Gemeente Hardenberg.

Historie Avereest-Hardenberg

Sequoiabomen

Sequoiabomen zijn de zwaarste bomen ter wereld. Het zijn mammoetbomen, maar ze worden in Europa aanmerkelijk kleiner dan in Californië. De schors is roodachtig bruin, dik, zacht en vezelig en de kroon smal en kegelvormig. Ze staan ook in de Tuinen Mien Ruys en bij Moerheimstraat 84.

Graanverzamelplaats 'Toen'

In het voormalige ACM-gebouw brachten de boeren vroeger hun graan van het land naar deze verzamelplaats. De daar aanwezige graanverwerker werkte als een soort wasmachine. Het ontdeed de granen (gerst, haver, rogge en tarwe) van zand en steen.

Recente openingstijden

Landbouwmuseum Avereest 'Nu'

In het huidige Landbouwmuseum Avereest zijn naast landbouwwerktuigen, ook de leefwijze van de boeren weer te vinden. Bijzondere films laten het boerenleven van toen en de ervaringen van Reestdal-bewoners van de vorige eeuw zien

Van graan tot bier

Brouwerij Avereest, Langewijk 240 in Dedemsvaart brouwt het bier van begin tot het eind op ambachtelijke wijze. Vroeger brachten de boeren hun granen al naar deze plaats van de graanverwerker. Naast het gebouw kun je de hop zien groeien. In de koperen brouwketels "maischen wij de mout tot wort".

Als de wort met de hop lang genoeg heeft gekookt, wordt het afgekoeld. Daarna gist toevoegen in de tanks. In deze imposante gisttanks worden de suikers omgezet tot alcohol en koolzuur. Met veel geduld en vakmanschap ontstaat hier na minimaal 6 weken een smakelijk bier met een schuimige kraag.

Lees meer

Benieuwd naar de productie?

Boven in de brouwerij is een gezellig proeflokaal waar de bieren geproefd kunnen worden. Geniet bijvoorbeeld van de bijzondere smaak van de Roggeweizen. Een prachtige mix van de 3 mouten, gerst, rogge en tarwe.

RK kerk Sint Vitus

1820: De houten kerk werd in 1875 vervangen door een stenen. Architect Alfred Tepe. 1928: kerk uitgebreid met het huidige voorgedeelte In de kerk, boven het balkon, bevindt zich een Maarschalkerweerdorgel (1881); in 2015 volledig gerestaureerd. De RK kerk is merendeels geopend.

Op zoek naar Sint Vitus

Maarschalkerweerd orgel

Orgelmaker Michaël Maarschalkerweerd (in 1915 overleden) speelde een grote rol in de Nederlandse orgelbouw rond 1900. Onder de naam Maarschalkerweerd & Zoon werden kwalitatief hoogwaardige orgels gemaakt, merendeels voor katholieke opdrachtgevers, waaronder ook de RK Sint Vituskerk.

Orgelmaker Maarschalkerweerd

Het Angelus kleppen

De Angelusklok, die in de toren van de Sint Vitus kerk op 19 september werd opgehangen, is in 1936 door klokkengieterij Koninklijke Eijsbouts gegoten voor de Koptische kerk in De Haag. De klok draagt het opschrift Jacobus. De Angelusklok wordt in diverse plaatsen gebruikt, nu dus ook in Dedemsvaart.

Het luiden van het Angelus

Begraafplaats RK kerk

Op deze begraafplaats zijn ruim 800 namen te vinden op de grafstenen. De oudst bewaarde grafsteen is van de eerste pastoor van de kerk, B.L. Nieuwentap, en dateert uit 1841. Bij de ingang bevinden zich twee oorlogsgraven. Zie link.

Oorlogsgraven Stichting

Kunstwerk 'De Zeven Linden'

Het kunstwerk van kunstenaar Jan Mulder verwijst naar de geschiedenis van Dedemsvaart. Het kunstwerk bestaat uit vier golven die na een paar kronkelingen op de grond zich voortzetten als rechte lijnen, om vervolgens schuin omhoog de lucht in te gaan. Er bovenop staat een soort tempeltje.

Lees meer over dit kunstwerk