Haaksbergen; erfgoed en natuur

Volmerink

De familie Van Hürstell had in 1485 tienden (belasting) uit Volmerink, die in 1558 door richter Jan Nijekercke verworven werden. Een afsplitsing van Volmerink is ook Dekker (buren van elkaar), dat zijn naam waarschijnlijk ontleende aan een bewoner, die dakdekker was. En in 1703 naam Gieberij.

"t Elsen

Het erve wordt al vermeld in 1602. Bewoner en eigenaar in 1825 is Jannes ten Elsen gehuwd met Johanna ten Voorde.

Erve Klein Kattendam

In de middeleeuwen was Groot en Klein Kattendam één erve waarvan Groot Kattendam in 1900 is gesloopt. Erve Groot Kattendam was eigenlijk Klein Kattendam. Thans wordt het ook wel Bartelink genoemd. Het wordt een rijks monument omdat het één van de drie nog "los Hoes" is.

Het Kattendam

Om de ouderdom van de boerderij te bepalen is door de Historische Kring Haaksbergen een reeks boormonsters genomen uit het gebintwerk voor dendrochronologisch onderzoek. Zie verder het bord dat hier is geplaatst. Wordt een rijksmonument.

Erve Groot Gorkink

Erve Gorkink was in 1382 leengoed van bisdom Utrecht en werd circa 1658 gesplitst in Groot en Klein Gorkink. De bewoners in 1825 waren Jan Hendrik Brink en Hendrika Nijhuis.

Heuperman

Erve Heuperman ook wel Hopen genoemd. In 1188 vermeld als 'Domus Dictus Hop' leengoed van Diepenheim. De bewoners in 1825 waren Hogenkamp gehuwd met Ten Hoopen.

Kinkelerpaal

De Kinkelerpaal is een zogenaamde 'grenspaal'. Hij diende om de grens aan te geven tussen de gemeenten Haaksbergen en Hof van Twente.

Groot Snakenborg

Eigenaar in 1825 is Berent Overbeek genaamd Groot Snakenborg. Oudste vermelding in rekeningen van Confiscatieën uit 1583/84 met de notitie dat Snakenborch in Boekelo in armoede waren geraakt en belastingen hoefden ze daarom niet meer te betalen.

Het Raaland (De Baas)

Het Raaland (De Baas). Op een vergadering van de marke in 1575 op de Rouwenhorst werd gesproken over een nieuw 'getimmerte' op het Brouwersbroek (thans de erven De Baas en Egbertsboer) dat binnen 14 dagen afgebroken moest worden.

Erve Spanjaard en Huttenkloas

Deze boerderij wordt Spanjer genoemd en is kort voor 1633 ontstaan op markegrond. De naam wijst er op dat het huis eens bewoond werd door iemand die ten tijde van de Tachtigjarige Oorlog (1578-1648) mogelijk in de Spaanse legers gediend heeft of misschien zelfs een Spanjaard was.

Hier wordt in 1718 een meisje geboren dat als Arnoldina Spanjer wordt gedoopt en de roepnaam Aarne krijgt. Zij trouwt in 1744 te Delden met Klaas Annink, beter bekend als Huttenkloas, Twentes meest bekende crimineel.

Erve Groot Brummelhuis

Boerderij Groot Brummelhuis is één van de laatste grote vertegenwoordigers van een zogenaamd 'lös hoes' op Twentse grond. Daarin is geen afscheiding tussen het woon- en bedrijfsgedeelte. Mens en vee leven samen in één grote ruimte. Uniek is dat de boerderij op de authentieke plek staat.

Interieur Groot Brummelhuis

Het interieur is nog zoals de laatste bewoner hier leefde met zijn vee onder één dak. In 2017 is de boerderij door de eigenaar helemaal gerestaureerd. Bewoner vanaf circa 1850 de familie Fluttert.

Groot Brummelhuis

Weaver Brummelhuis-Wever

Weaver Brummelhuis, afsplitsing van Klein Brummelhuis (Gaöker) circa 1650. Het deel Waever is een samenvoeging van de erfdelen van Gaaken en Grietje Kinkeler.

De Gäöker Klein Brummelhuis

Naar de pachter uit het begin van de 17e eeuw, Gaken ten Brummelhuis wordt het oudste deel van Klein Brummelhuis De Gäöker genoemd. In 1433 werd Johan van Beckum door de bisschop van Utrecht met Groot Brummelhuis beleend.

De Höfte

Erve De Höfte Werd in 1715 als katersteden (keuterboer) genoemd. In 1825 eigendom van de erven Gerrit ter Höfte, bewoners zijn dan Johannes Rouwenhorst gehuwd met Berendina Teutelink.

Ottinksnaads/Hendrikahoeve

Klein Ottink nu Ottink Naads. Ottink werd reeds vermeld in 1283. Nu is hier een zorgboerderij gevestigd. Vroeger kon je van het ene naar het andere erve lopen.

Ottinkmans

Het erve Ottinkmans staat al jaren leeg en is helemaal in verval geraakt en of het wordt herbouwd?.

In het schuurtje bij het erve Ottinkmans werd in vroegere dagen brood gebakken. Wegens de gezondheid werd hier gestopt met brood bakken.

Ottinkmulder

Bij het erve Ottink behoort ook een graanmolen, een zogenoemde achtkantige bovenkruier die in 1917 door bliksem werd getroffen en in brand vloog, De belt en de fundering zijn nog aanwezig en in het voorjaar van 2013 hersteld. Eerste molenaar was Gerrit Jan Ottink gehuwd met Berendina Broekhuis.

Ottinkmolen

Ottinkmolen

Wissinksnijder of Boershuis

Het Snijdersplaatsje, dat later Boershuis genoemd werd, is thans afgebroken en verplaatst. In 1846 had de diaconie Rekken 3/4 en B. J. Horkenborg 1/4 waarrecht op het Voorste Wissink.

Veldzicht

Het erf is ooit gebouwd door Fredrik Amelong een gepensioneerd militair rond 1800. Bewoner in 1825 is Frederik Amelong gehuwd met leida Waarbeeke.

Klomphutte later Steenbroak

Klomphutte later Steenbraok. Bewoner en eigenaar in 1825 is Frederik Amelong in echt met Aleida Sprakelhorst. Met de komst van de familie Morsink wordt het dan Steenbroak. Zie voor meer informatie het bord dat iets eerder staat bij de ingang richting de vijver.

De Haar of Haman

De Haar ook wel Haman genoemd. Bewoner en eigenaar in 1825 is Hendrik Wevers in echt met Geertruid Roetgerink. Rond 1904 afgebrand en weer herbouwd. Vroeger werd de grens van buurtschappen door middel van palen afgebakend en op de foto is staat een paal.

Jordaanshoeve

Jordaanshoeve is gebouwd rond 1909 maar eerst als schuur en later uitgebreid met woning in opdracht van fabrikant Derk Jordaan. Zie verder het bord wat hier is geplaatst.

Keunekamp

Keunekamp was evenals Jordaanshoeve eigendom van Hendrik Jordaan. Bewoner circa 1860 is Gerrit Geuvers gehuwd met Eva Teutelink. Een latere bewoner was tevens knecht op de Jordaanshoeve.

Erve Hanenberg

Erve Hanenberg wordt al genoemd in 1652 en ligt aan de overkant van het spoorwegviaduct. Eigenaar in 1825 was de Markte van Haaksbergen en bewoner Roelof Zaadnoordink en later de familie Polman.

Eskeshuis ook Haar Jan

Eskeshuis werd in latere jaren Haar Jan genoemd. Eigenaar en bewoner in 1825 is Jan Eskes. Deze woning zou gebouwd zijn met materiaal van een woning uit Duitsland.

Sprinkhaan

Aaltje was van ''n Sprinkhaan Jan Hendrik Mors was eigenaar van de opstallen. De ondergrond was van de marke Haaksbergen. Bewoner in 1825 Jan Hendrik Mors in echt met Janna Nijhuis.

Kattenstaartpaal

Driemarkensteen Usselo-Honesch-Buurse. De paal is als 'driekante paal staande bij het Buurser Kluineveen genaamd Kattenstaartpaal' genoemd in het proces-verbaal der grensbepaling van Haaksbergen (1825) en Lonneker (1826). Sinds 1934 grenspunt tussen de gemeenten Haaksbergen en Enschede.

De Kattenstaart is de naam van het aangrenzende gebied in de gemeente Haaksbergen. Ook de boerderij aan de Knoefweg 15 wordt wel de Kattenstaart genoemd.

Verschillende palen

De paal die er daarvoor gestaan heeft, was een grote paal van Bentheimer zandsteen. Naar verluidt is die verplaatst naar het Buurserzand om bij te dragen aan de invulling van een soort openluchtmuseum, opgezet door J.B. van Heek. Daar staat nog altijd een kleine vierkante paal.

Losse Hoes Bommelaspad

Op de grond van de Buurser marke, dicht bij de grens met de marke Honesch, bouwde Gerrit Jan Keizers zijn ‘lösse hoes’. Het gezin woonde voordien op de Weuste in de Krukk’nhook maar moet daar korte tijd later zijn vertrokken. (plaats het huidige Brezan). Zie verder het bord dat hier geplaatst is.

Losse Hoes Bommelaspad

Heideveld

Heidevelden die in de maand augustus in bloei staan kom je op deze route regelmatig tegen.

Heide

Buurserzand

Het Buurserzand is een nat heidegebied met vennetjes, stuifzandheuvels en bos. De afwisseling van heide, bos, kleine akkers en stuifzandheuveltjes maakt dit tot een geliefd wandelgebied.

Buursermeertje

Het Buursermeertje is in het begin van de 20e eeuw in opdracht van textielfabrikant Jan Bernard van Heek gegraven. Het was zijn plan om hier in het Buurserzand een open museum te realiseren. Bommelas (inwoner Keizers), Stenderkast (windmolen)hadden hier al een plek.

Noaberschop Buurse

Buurse Anzeg’n, Intrekkersmoal, Buurtfeest. Het driedelige kunstwerk van de hand van Bérénice Staiger en Jacomijn Schellevis Het kunstwerk bestaat uit 3 delen. Elk deel is geplaatst in een andere buurtschap. Een geschenk van de provincie Overijssel aan de inwoners van de gemeente Haaksbergen.

Kommiezenpad

Het Kommiezenpad heeft zijn naam te danken aan de smokkelarij in dit grensgebied. De grenswachters ('grensjagers') die deze smokkelarij in de hand moesten houden, werden commies genoemd; een voormalige ambtelijke rang in Nederland.

Nieuwe en oude natuur

Hier zie je dat het Staatsbosbeheer de overgang van het oude naar de nieuwe natuur een mooie overgang heeft gemaakt.

Nieuwe natuur

Hier werd door het Staatsbosbeheer nieuwe natuur aangelegd. Via de links kun je de laatste nieuwtjes vinden en de voortgang in Haaksbergen.

Natuurherstel in Haaksbergen Staatsbosbeheer

Schaapskooi

Aan de rand Haaksbergerveen vind je het prachtige onderkomen van Schaapskudde Haaksbergen. Op het erf 'Horstervennehoes' een ruime schaapskooi en een in oude staat herbouwde 'schoapschot' die is ingericht als educatief centrum.

Schaapskooi

De Schuure thans Van Schaik

De oorspronkelijke benaming is ‘De Schuure’ is gebouwd door de familie Westendorp. (thans dus Van Schaik) Het boerderijtje ‘De Schuure’ stond op de plek waar in 1835 een nieuw huis is gebouwd.

Noaberschop Honesch

Breafkes trek'n Broedskoo en Keend kiek'n. Het driedelige kunstwerk van de hand van Bérénice Staiger en Jacomijn Schellevis Het kunstwerk bestaat uit drie delen, waarvan elk deel is geplaatst in een andere buurtschap. Geschenk van de Provincie Overijssel aan de inwoners Haaksbergen.

Tuten

De bewoner in 1825 was Derk Mengerink gehuwd met Berendina Snuiverink die als huisnaam Tuten hadden. Eigenaar was Anne Geertrui Smits.

Haoze of Kasperie

In 1682 wordt al vermeld 'Kaspers een huisje bij Tisten', getaxeerd op 30 gulden. Eigenaar van het erve Haoze of Kasperie in 1825 is Jan Hartgerink en bewoner Berend Leus.

Kiekeberend

Kiekeberend is in 1825 eigendom van de Marke Haaksbergen en Hones. In het begin van deze eeuw leefde hier Berend Laarveld, bekend onder de naam Kieke Berend, door zijne beroemdheid als Ziener.

Ploddershuizen

"Pasman" is een eenvoudig Twents boerderijtje. Het woongedeelte stamt uit de 18e eeuw, het bedrijfsgedeelte uit de 19e eeuw. Bijzonder aan dit plekje is de originele erfbeplanting. Met ondermeer een boomgaard met oude vruchtbomen en een grote lindeboom voor de woning als schaduw tegen de zon.

De naam Plodders heeft een denigrerende betekenis, wat te maken heeft met het ontstaan van deze boerderijtjes, geen weelde dus. Het oudste Ploddershuis werd aan het eind van de 17e eeuw gesticht door Albert Belshof, alias Plodde Albert, die tot de huisarmen van de diaconie behoorde.

Waterradmolen

De geschiedenis van deze prachtige dubbele waterradmolen aan de Buursebeek, begint in 1548. In 1946 verdween de molen grotendeels door hoog water in de kolk. Sinds 1988 is de molen maalvaardig en voor publiek opengesteld.

Oostendorper watermolen

Buurserpot

Van de 15e tot de eerste helft van de 19e eeuw voeren er kleine platbodems (een Pot) over de Buurserbeek en Schipbeek. Allerhande vracht als poteerde (witte klei), brandewijn en textiel vervoerden deze platbodems tussen het Duitse Ahaus en Deventer. Zie link voor meer informatie en/of reserveren.

Varen met de Buurserpot

Botterbrug

Hier lag vroeger een oude brug waarvan de overblijfselen van de houten fundering nog aanwezig waren bij het plaatsen van de nieuwe brug (Botterbrug).

Koeien in de wei

Koeien in de wei geven veel voorbijgangers een 'typisch Hollands' gevoel.

Hooi voor de koeien

Vroeger werd hooi in een hooiberg of in de boerderij opgeslagen. Tegenwoordig wordt op veel plaatsten het hooi in plastic rollen bewaard waardoor het langer bewaard kan blijven in de winter.

Waterloop

Als je het Waterpark uitloopt, ga je rechts de brug over. In plaats van de brug kun je ook de Voorde nemen. Een Voorde is een doorwaadbare plaats in een rivier of beek. In de tijd dat er nog geen bruggen waren, zochten de mensen zo’n ondiepe plek in een rivier op om over te steken.

Een Voorde diende niet alleen voor het oversteken maar er ontstonden ook vestigingen op die plek. Zelfs dorpen en steden zoals Lichtenvoorde en Amersfoort.

Uit-ingang Lankheet

Bij de entree van Lankheet staat het kunstwerk de 'Poortwachters' die de ingang verbeelden. Andere kunstwerken in Lankheet zijn de 'Waterloop' (brug) en de 'Waterboog'. Deze drie kunstwerken zijn ontworpen door Marlou Busser en Niek Verschoor.

Klein Lankheet

Klein Lankheet is thans in bezit van stichting landgoed Het Lankheet. Achter deze boerderij ligt een werkschuur van waaruit rondleidingen worden gegeven.

Rondleidingen

Groot Scholtenhagen

De geschiedenis van het Landgoed met boerderij "Het Hagen" als middelpunt gaat maar liefst terug tot 1284. In 1886 kwam het geheel in handen van de Haaksbergse textielfabrikant Willem Hendrik Jordaan, die hier een park liet aanleggen.

Muziekkoepel

Deze muziekkoepel was bestemd om de Haaksbergen een ontspanningsoord te geven na een dag van hard werken.

Jordaan

Willem Hendrik Jordaan geboren op 10 maart 1828 en overleden op 10 april 1902.

Na zijn overlijden in 1902 schonk hij "Het Hagen" met alle gebouwen en ruim 61 ha grond aan een nieuw op te richten stichting, bestemd voor de Haaksbergse ingezeten. In de afgelopen 100 jaar heeft Haaksbergen hier een hele reeks recreatieve en sport-voorzieningen kunnen bundelen.

Groot Scholtenhagen

Natuur Educatief Centrum

Je bent van harte welkom bij IVN Haaksbergen. Als je meer wilt weten over de natuur, het milieu en het landschap, bezoek dan het natuur educatief centrum op Groot Scholtenhagen. (zie voor openingstijden de website).

Natuur Educatief Centrum

De Korenbloem

De Korenbloem is kort na 1797 gebouwd door Bernardus ten Pol. Diens schoonzoon George Boekman was voordien al eigenaar van de grond. Het was oorspronkelijk een achtkante stellingmolen met schuine schoren. In 1991 omgebouwd tot beltmolen.

Naast de molen werd in 1913 een café gebouwd dat thans de "Oude Molen" wordt genoemd.

Korenmolen

Begraafplaats geallieerden

Op deze begraafplaats zijn de omgekomen bemanningsleden van de geallieerde vliegtuigen begraven, 20 van de 23 geallieerden. De 3 Amerikanen zijn in 1946 herbegraven in Margraten.

De namenplaquette zoals die is geplaatst bij de graven van de omgekomen bemanningsleden.

Het Dorp Haaksbergen in 1832

De plaquette is in 2010 aangeboden door de Historische kring Haaksbergen. Het is een plattegrond zoals in 1832 de bewoners woonden met als middelpunt de Pancratiuskerk. Het kunstwerk is door Jan te Kulve gegoten in zijn atelier in zijn woonplaats Eibergen.

Centrum Haaksbergen

Het centrum van Haaksbergen met zijn terrasjes en Pancratiuskerk als middelpunt. De oudste kerk (Pancratiuskerk) is gebouwd tussen het jaar 950-1000. In de zomermaanden is er een mogelijkheid om deze te bezichtigen.

Pancratiuskerk