Markelo; Herikerberg

IJstijd

Direct aan het begin van de route maak je een klim omhoog, de Herikerberg op. Dit is de meest oostelijke van de vijf Markelose heuvels, die in de voorlaatste ijstijd zo’n 150.00 jaar geleden, zijn gevormd. IJskappen in Scandinavië en Schotland breidden zich langzaam uit en drongen ons land binnen.

Stuwwallen

Het dikke ijspakket, dat onder meer grote keien, grind en klei met zich mee sleurde, schoof als een bulldozer de pakketten zand die er al lagen voor zich uit. Hierdoor ontstonden enorme bulten: de stuwwallen.

Ontstaan van essen

Het stuk open land rechts van het pad is een es; een aaneengesloten oud landbouwgebied dat van oudsher in gebruik is bij verschillende boeren. Meestal liggen essen op de plek waar de grondwaterstand het gunstigst i. Vaak zijn dat de hogere delen in het landschap.

Flank stuwwal

Deze es is aangelegd op de flank van de stuwwal. De aanleg van essen begon in de middeleeuwen. Ze werden gebruikt voor de verbouw van akkerbouwproducten zoals granen. In de loop der tijd werden essen vaak verdeeld in kleinere percelen.

Grootschalige indruk

Maar doordat op veel essen heggen of houtwallen ontbreken, bieden ze ondanks het versnipperde bezit een grootschalige indruk.

Leemkuilen

De diepe kuil die je links van het pad ziet, is een leemkuil. Verderop in het bos zijn er nog meer. Leem wordt al eeuwenlang als bouwmateriaal gebruikt. Op de Herikerberg begon men halverwege de negentiende eeuw met de leemafgravingen.

Bakstenen

Leem werd onder meer gebruikt voor de fabricage van bakstenen. Na afgraving van het leem bleven de leemkuilen vaak onbenut achter. In de kuilen ontwikkelde zich in de loop van de tijd een rijke natuur met bijzondere flora en fauna.

Leemtreintje

In de omgeving van de Herikerberg werd vroeger leem gedolven voor steenbakkerijen. Dit soort smalspoortreintjes gebruikte men voor het vervoer van leem naar de leemfabriek. In museum Leemspoor in Rijssen aan de voet van de Rijsserberg, vind je meer treintjes en informatie.

http://www.leemspoor.nl

Tichelweg

Ook de Tichelweg herinnert aan de eens zo bloeiende industrie van steenfabrieken en pannenbakkerijen, die uit de leemafgravingen voortkwam. ‘Tichel’ is een oude benaming voor baksteen.

Museum Tichelwaark

Op de plek waar vroeger een dakpannenfabriek stond is nu museum Tichelwaark gevestigd. Het museum stelt allerlei soorten tegels en keramiek tentoon waarbij het proces van stenen bakken wordt uitgelegd.

Tichelwerk

Grafheuvels bij de Tichelwel

Stuwwallen waren voor de prehistorisch mens geliefde woonplekken. Daarvan getuigen ook de grafheuvels die je rond het bospad ziet liggen. Het zijn heuvels die zijn opgeworpen boven een of meerdere graven. Grafheuvels behoren tot de oudste cultuurhistorische landschapselementen van ons land.

5000 jaar oud

De oudste zijn zo’n 5000 jaar oud. De overledene kreeg vaak grafgiften mee, zoals aardewerk, een wapen of een sieraad. Hier op het landgoed Weldam kwam in de negentiende eeuw uit een van de grafheuvels een klein bronzen zwaard tevoorschijn, uit omstreeks 1500 voor Christus.

Karrenspoor

De Herikerberg was door zijn hoge ligging al in de middeleeuwen relatief beter begaanbaar dan de lagere drassige gronden elders. Het zandpad is een overblijfsel van een eeuwenoud karrenspoor.

Brede tunnel

Doordat de karren in de onverharde grond vaak moesten zoeken naar het best begaanbare tracé, ontstond in de loop van de tijd een brede bundel van sporen. Al wandelend kun je dat vaak niet zien, maar op luchtfoto’s tekent zich de uitwaaierende bundel van karrensporen nog duidelijk af.

Galgenberg

De stuwwal van de Herikerberg diende de mens op verschillende manieren: als aantrekkelijke vestigingsplaats, als begraafplaats en als belangrijke verkeersroute. Nog een vierde functie was terechtstelling: de berg was een uitgelezen plek om het vonnis van ter doodveroordeelden te voltrekken

Drie galgen

Boven op de Herikerberg stonden vroeger drie galgen. Na de terechtstelling bleven de lijken vaak nog wekenlang hangen, als afschrikwekkend voorbeeld voor passanten. Daarna werden ze ter plekke begraven.

Beenderen

Na 1800 zijn de galgen opgeruimd. Later werden tijdens bouwwerkzaamheden bij toeval nog menselijke beenderen van gehangenen gevonden.

Uitzichtpunt

De stenen toren op het hoogste punt van de Herikerberg werd in 1890 gebouwd. Graaf Bentinck, de toenmalige eigenaar van het landgoed Weldam, wilde een uitkijktoren bouwen op het hoogste punt van zijn terrein, de Herikerberg.

Landmeetkunde

Omdat de Herikerberg in die tijd al een zogenoemd driehoekspunt in het Rijksdriehoekstelsel was, werd besloten de toren niet alleen een functie als uitzichttoren te geven, maar ook te gebruiken voor de landmeetkundige werkzaamheden van de Dienst Rijksdriehoekmeting.

Belvedère

Later kreeg de toren de naam Belvedère. Een belvedère is een (kunstmatige) verhoging in het landschap, van waaruit men een mooi uitzicht heeft op de omgeving.