Kuieren rond Ywehorst: deel 2

Ontstaan Ywehorst

Het dorp IJhorst telt zo'n 1000 inwoners. In de oude kern van IJhorst stond in 1292 al een kerkje (kapel), gesticht door het klooster Zwarte Water bij Hasselt. De oudste informatie over het dorp dateert van 1365.

In dat jaar wordt Tijdeman Lijdenszoon genoemd als 'Scholtus van Ywehorstvene'. IJhorst had een eigen Schout, waaruit voorzichtig de conclusie getrokken kan worden dat IJhorst toen nog niet onder Staphorst viel. De plaatsnaam IJhorst is een verbastering van Ywerst, Ywehorst of ter Iwehorst.

Oorsprong 'Ywe' en 'Horst'

'Ywe' is de oude benaming voor taxus. Een horst is een (zand)hoogte in een moerassig gebied. De naam IJhorst zegt dus iets over het oorspronkelijke landschap: een hooggelegen nederzetting waar veel taxusstruiken groeiden. In het dialect heeft men het niet over IJhorst, maar over 'De Rieverst'.

Informatiebord kuierroutes

Op het informatiebord 'Kuieren in IJhorst', voor het begin/einde van de route aan de Heerenweg, ziet u de panden waarin vanaf 1900 de IJhorster middenstand zich vestigde langs de Heerenweg.

KroKo MultiPunt VVV & winkel

Is de streekwinkel en Tourist Info 'Het Reestdal' niet geopend, je mag altijd aanbellen. Het openbaar toilet (inworp 50 eurocent) is altijd bereikbaar. Zo ook oplaadpunt E-bike. Bezitter elektrische auto: Er staat een oplaadpunt voor twee auto's aan de parkeerstrook Heerenweg IJhorst.

KroKo MultiPunt IJhorst

Kruidkoek met Reestdalzuivel

Hoe leuk is dit? Zelf een kruidkoek met ingrediënten (molenmeel en zuivel) uit het Reestdal maken. In deze streekwinkel is een kant en klare samenstelling te koop en wordt, als je erom vraagt, feestelijk ingepakt om als kadootje weg te geven.

Vledderboeren

De bewoners van de boerderijen waar u langs gekomen bent, werden vroeger de Vledderboeren genoemd.

Een haag als erfafscheiding

Vroeger werd het erf van boerderijen omringd door een haag (men had toen nog geen prikkeldraad). Zo'n stekelige haag (meidoorn of sleedoorn) werd toen als veekering gebruikt. Ook rond een moderne locatie wordt zo'n streekeigen haag aangeplant. Landschap Overijssel heeft hierin een adviserende rol.

Streekeigen inheemse struiken

De Vledders

Beken zijn min of meer natuurlijke waterstromen die hun weg zoeken door de lagere delen van het landschap. In hoeverre nog gesproken kan worden over een ‘natuurlijke’ stroom is echter de vraag als je ziet wat de bewoners in de loop der eeuwen met beken hebben gedaan voor hun eigen gebruik

Streitenvaart

In de komvormige laagte van De Vledders is de gebrekkige afwatering altijd een probleem geweest. In natte jaargetijden stonden grote gebieden onder water. De kanalisatie van het bestaande stroompje Streitenvaart in de eerste helft van de 19-de eeuw bracht enige verbetering. Foto: situatie toen.

Lange tijd is er van sprake geweest om ook de Reest te kanaliseren. Omdat het beekdal van de Reest onder twee waterschappen en twee provincies viel, was dat een moeizaam proces. In de vijftiger jaren van de vorige eeuw zag men in dat dit unieke landschap behouden moest blijven.

Natuurgebied Koolhaar

Aan de overkant van de weg leidt het pad naar rechts door een verrassend stukje, heuvelachtig (drassig)natuurgebied, genaamd Koolhaar.

Meters dik veen, maar ...

Ondanks de uitgestrektheid van de veengebieden in de gemeente Staphorst is het rond IJhorst nergens tot grote turfwinning gekomen. Wel kon men een goede boterham verdiend worden met het houden van vee op de vette weilanden langs de Reest. Men won wel turf, maar alleen voor eigen gebruik.

Turfwinning en meertjes

De turf werd gewonnen in zogeheten veenputten die, nadat het veen verdwenen was, volliepen met water. Op die manier ontstond niet alleen het inktzwarte ven de 'Zwarte Venen' maar ook de Ganzeplas en enkele andere kleine meertjes in dit unieke gebied. Zomers aan de waterkant, de weidebeekjuffer.

Lees meer over de 'juffers'

Ganzeplas: een eldorado

Boswachterij Staphorst: Klik op de link voor de waarnemingen en foto's etc. over het rijke dieren en plantenleven in het natuurgebied Ganzenplas. De plassen liggen verscholen achter de bosschage en het hoge gras. Vanaf dit wandelpad niet zichtbaar, maar op de kaart van de wandel-app wel.

Waarneming.nl

Struik en dopheide

In dit gebied overheerst merendeels de struikheide, de naam zegt al genoeg! Het kunnen vrij hoge ruige struiken worden. Alleen de jonge scheuten dragen bloemen aan de kale, taaie hoge stengel. Zo hier en daar spot je dopheide, ook hier is de naam toepasselijk. De bloeiwijze, roze dopjes.

Heide en stikstof

Het succes van de Vledders

De natuur in de Vledders en Leijerhooilanden is verpletterend. Dankzij grondaankoop door Landschap Overijssel kon dit uitgestrekte gebied vergoot, vernat en opnieuw ingericht worden. Nu, twee jaar, later is het succes daarvan te zien.

Er leven zeldzame vogelsoorten zoals het porseleinhoen, de kwartelkoning, watersnip en een paartje kraanvogels.

Het succes van de Vledders

Natuurbeheer Carstenbos

Het heuvelige Carstenbos kent een gunstige biotoop voor het leefgebied van de das. De das leeft onder de grond in een uitgebreid gangenstelsel met verschillende kamers dat ook wel dassenburcht, eerd of wrang word genoemd. Het beheer wordt gedaan door Landschap Overijssel i.s.m. vele vrijwilligers.

Lees meer over de dassen

Terreinbeheerder Hans vertelt

Hans Dijkstra is terreinbeheerder bij Landschap Overijssel en één van de terreinen die hij beheert is het Overijsselse deel van het Reestdal. In dit interview (zie link) vertelt Hans over zijn band met het beekdal en over het beheer dat Landschap Overijssel in het Reestdal toepast.

Hans vertelt (link)

Logo Landschap Overijssel

Niet voor niets staat de dassenpoot in het logo van Landschap Overijssel en heeft de stichting geïnvesteerd in een prachtige dassenexpositie in De Wheem. De das van dichtbij bekijken? Landschap Overijssel bied die gelegenheid via een Dasmobiel die geur en geluiddicht is.

Lees meer

Dassen in het Carstenbos

De das is een schuw nachtdier en weegt tussen de 12 en 15 kilo. Vroeger was het meer een dagdier, dit is nog te zien aan de kleurstelling van de vacht. Boven licht, onderzijde donker. Door zijn stevige, kegelvormige snuit en de sterke voorpoten met lange klauwen is de das een uitstekende graver.

Video's over de dassen

Geschiedenis 'Witte Bergen'

In 1908 kocht L.G. Stahls een stukje grond bij De Witte Bergen en vestigde daarop een uitspanning waar de bezoeker wat kon eten en drinken. In de wandeling heette de gelegenheid al gauw "Stahls tentien." Ruim twintig jaar later verkocht hij zijn nering aan de gebroeders Hazelaar uit 'de Wijk'.

In de zomermaanden gingen zij zich richten op de exploitatie van een theehuis met zwembad, speeltuin, kanovijver, dwaaltuin en uitkijktoren. Het complex ging "De Witte Bergen" heten. Vooral het zwembad, hoewel niet verwarmd, had een grote aantrekkingskracht.

Lees meer

Gebied 'Witte Bergen' nu

Een heuvelig, bebost en zanderig natuurgebied met een wirwar aan smalle paadjes. Dit nodigde een aantal vrijwilligers in IJhorst uit tot de aanleg van een spannende, gemarkeerde 'Beleefroute' voor kids. Dit is gerealiseerd in het iets verderop gelegen heuvelige bos. Meer informatie, klik op de link.

Beleefroute IJhorst voor kids

Idyllisch riviertje - historie

Je passeert hier de veenbeek de Reest. De kronkelende grens tussen Overijssel en Drenthe. Om grensconflicten te vermijden is de Reest ontkomen aan de kanalisatie. Overal in het landschap is te zien hoe de eeuwenlange verwevenheid van mens en omgeving tot zeer gevarieerde landschap heeft geleid.

Vernatten

De Reest kampt met verdroging. Door van het beekdal een geheel te smeden, willen Landschap Overijssel, Het Drentse Landschap en het Waterschap Reest het gebied weer natter maken. Het waterschap heeft maatregelen genomen in een deel van het gebied en de eerste prachtige resultaten zijn zichtbaar.

Mark Zekhuis over de Otter

Mark Zekhuis is ecoloog bij Landschap Overijssel en was jaren regio coördinator voor de ottermonitoring door een twintigtal vrijwilligers waaronder Natuurbeschermingsvereniging IJhorst-Staphorst.

Zo is er voor het eerst in 50 jaar een otter gesignaleerd en komen zeldzame vissoorten verder stroomopwaarts voor. Dit jaar hebben we de kans om nog 16 hectare ontbrekende schakels grond langs de Reest aan te kopen. Zo kunnen we het bijzondere Reestdal behouden voor toekomstige generaties.

Werkzaamheden van een ecoloog

Kleurige bloemen en vlinders

Naast dotterbloemen komen op de hooilanden het moerasviooltje en moeraskartelblad (oftewel 'orchidee van het Reestdal') Deze flora is naast een hogere waterstand ook gebaat bij periodiek overstromingen in de winter waarbij voedselrijk slib wordt afgezet.

Ook vlinders als groot dikkopje en zilveren maan, vogels als kwartel en kwartelkoning, maar ook de ringslang en de boomkikker houden van deze natte natuur. Niet alleen neemt de biodiversiteit toe ook mensen profiteren volop van het kleinschalige kleurige landschap met z'n akkertjes en hooilandjes.

De Eendracht

Van 1896 tot 1968 stond op deze plek stoomfabriek "De Eendracht". Van de melk van omringende veehouders werd hier boter & kaas gemaakt. Edammer, Broodkaas, Goudse en Randkaas. Foto: hist. ver. De Wijk-Koekange (beeldbank).

Lees meer

Vette weiden...

In archiefstukken uit 1428 wordt boerderij De Haalweide al vermeld naar het gelijknamige buurtschap. 'Haalweide' betekent 'weide in moerassig gebied'. De Haalweide was een van de vele grote boerderijen die in de loop van de eeuwen langs de Reest werden gebouwd.

Natuurgebied Reestdal

Stichting Het Drentse Landschap beheert vele natuurgebieden in het Reestdal, waaronder ook de twee landgoederen Dickninge en Havixhorst in 'de Wijk. Het unieke beekdal heeft langs de sterk meanderende grensriviertje de Reest een geheel eigen karakter, een eldorado voor wandelaars en fietsers.

Lees meer

Loop van de Reest

Op de grens van Overijssel en Drenthe stroomt het riviertje de Reest dat een uniek dal heeft gevormd met oude houtwallen, hooiland, heide, bosgebieden en akkers. De Reest is een voor ons land zeldzaam type rivier met stromend, ijzerhoudend veenwater. Bijzonder is de meanderende loop van de rivier.

Boekje 'De Loop van de Reest'

Dunninger Es

In de middeleeuwen was er op deze plek al bewoning. De es ligt op een zandrug. Het hoger gelegen land kon verbouwd worden in tegenstelling tot de natte gebieden rond de Reest. Ooit was hier landgoed Dunningen met een havezate. Een havezate is een versterkt huis (burcht), hofstede, hof of hoeve.

Zicht op Reestdal en IJhorst

Vanaf de hoger gelegen es ziet u de loop van de Reest. In de verte staat het oude kerkje van IJhorst met haar vrijstaande, hoge houten klokkentoren.

Lees meer over die kerk

Reeën in het grasland

Met een beetje geluk kunt u in dit gebied, vooral in de vroege ochtend en tegen de avond, reeën spotten. Neem even de tijd en ga op het bankje tegen de wal zitten.

Natte, bloeiende hooilanden

Langs de Reest beheren Landschap Overijssel en Het Drentse Landschap een groot aantal hectares aan grasland. De landjes werden tijdens overstromingen van de Reest - vaak in de winter - bemest met slibdeeltjes. Het gras en de vele kruiden groeien er goed. De bloeitijd is een beleving op zich.

Grensloos Kunst Verkennen

Het dorp 'de Wijk' zet zich al tien jaar goed op de kaart. Het tweejaarlijkse 'Grensloos Kunst Verkennen' (in het veld of bij particulieren) trekt kunstenaars uit vele regio's. Via een kunstroute, te volgen met een boekje, kunnen de verschillende kunstobjecten bekeken worden.

Heb je dit ook al gezien?

B&B Het Gasthuis IJhorst

Naast de kerk staat een monumentale woonboerderij (1820) met verbouwde schuur. De bovenverdieping heeft een ruime B&B met een kleine keuken en kookgelegenheid. Beneden het sanitair. Foto: vanaf de Reest zicht op de monumentale kerk en klokkenstoel.

B&B Het Gasthuis IJhorst

'Het Hemels' uitzicht

Neem plaats op het bankje en geniet van het prachtige uitzicht op het grensriviertje de Reest en over het Reestdal. Het nest op de hoge paal geeft zicht op de opgroeiende ooievaars vanaf het voorjaar. Trap rustig op de pedalen van de praatpaal en hoor alles over de unieke historie van deze plek.

Video Levend Reestdal

Als je naar de andere kant kijkt, zie je het prachtige kerkje van IJhorst met een losstaande klokkenstoel. Op deze plek staat al eeuwenlang een kerk. Voor 1400 was het een houten kerk. Het huidige kerkgebouw stamt uit 1823. In de Wijk is geen kerk; men kerkte daarom in IJhorst.

Aalstal of fuik

Aan zo'n mooie plek kleeft een mooi verhaal. Vroeger hadden adel en kerk het voorrecht om paling te vangen met een zogenaamde 'aalstal' (fuik) in de Reest. In IJhorst hebben buurtbewoners de reeds lange tijd verdwenen aalstal gereconstrueerd (foto) en een nieuwe functie gegeven. Klik op de link.

Bevloeiing en 'het schut'

De aalstal is een soort fuik die even breed is als de rivier. Door deze in de Reest te laten zakken en weer omhoog te halen ving men vis. Tegenwoordig kan de aalstal gebruikt worden om ecologisch onderzoek te doen naar de visstand.

Genieten van het Reestdal

Het kronkelende riviertje de Reest betekent meer dan de grens tussen Overijssel en Drenthe. Water speelt hier de hoofdrol. De hooilanden met kleurige bloemen, zoemende insecten, statige boerderijen, heidevelden en lome bossen worden al eeuwen met elkaar verbonden door veenbeek Reest. Bekijk de film.

Hilco Hof: Blik in 't Reestdal